Piotr Zychowicz – „Wołyń zdradzony” – recenzja i ocena

Piotr Zychowicz – „Wołyń zdradzony, czyli jak dowództwo AK porzuciło Polaków na pastwę UPA” – recenzja i ocena

Autor: Piotr Zychowicz Tytuł: „Wołyń zdradzony, czyli jak dowództwo AK porzuciło Polaków na pastwę UPA” Wydawnictwo: Dom Wydawniczy Rebis Seria: Historia Oprawa: broszura klejona ze skrzydełkami ISBN: 978-83-8062-564-8 Wydanie: 1 (2019) Data premiery: 2 lipca 2019 Liczba stron: 464 Format: 150 × 225 Cena: 49,90 zł Kup ze zniżką! Ocena naszego recenzenta: 8/10 (jak oceniamy?) Inne recenzje książek historycznych

Piotra Zychowicza bez wątpienia można określić – i sam by się zapewne za takie określenie nie obraził – etatowym skandalistą polskiej publicystyki historycznej. W swych kolejnych pracach odbrązawia, czy jak twierdzą jego adwersarze – szkaluje, narodowe świętości – czy to powstanie warszawskie, czy „żołnierzy wyklętych”. Nowa książka Zychowicza nosi tytuł „Wołyń zdradzony”. Odpowiedź udzielona przez autora na pytanie „przez kogo” może szokować: przez Polskie Państwo Podziemne.

Teza może wydać się kontrowersyjna, ale redaktor „Do Rzeczy Historii” stara się ją drobiazgowo uargumentować. Punktem wyjścia jego rozważań są słowa Zosi, bohaterki filmu „Wołyń”: „Co to za podziemna armia, która chce walczyć z Niemcami, a nie jest w stanie ochronić kobiet i dzieci przed bandami uzbrojonymi w widły?”. Dzieło Wojciecha Smarzowskiego jest zresztą często przywoływane w toku narracji, a Piotr Zychowicz (najzupełniej słusznie) przypisuje filmowi zasługę umieszczenia tematu zbrodni wołyńskiej w głównym nurcie debaty publicznej.

„Wołyń zdradzony” to swego rodzaju Zychowiczowskie „J’accuse”. Książka stanowi jak gdyby wielką mowę oskarżycielską. Oskarżonymi są przede wszystkim sprawcy zbrodni – ukraińscy nacjonaliści z UPA motywowani zbrodniczą ideologią. Jednak nie tylko oni – także stawiane w rodzimej narracji historycznej Polskie Państwo Podziemne, Armia Krajowa. Zychowicz stawia tezę, że przygotowując się do antyniemieckiego powstania i do współpracy z Sowietami w ramach akcji Burza (co dla znanego z antykomunizmu autora stanowi kolejną przewinę, a to jako pomoc w podboju własnego kraju przez bolszewików; potęguje jeszcze polityczny bezsens samego przedsięwzięcia), mordowanych Wołyniaków po prostu porzucono na pastwę banderowców. Książka w zamyśle autora ma też być hołdem dla ofiar rzezi wołyńskiej – Zychowicz stawia tezę, że w przeciwieństwie do mordowanych w Katyniu oficerów rezerwy czy rozstrzeliwanych w Palmirach przedstawicieli elit społecznych, honorowanie jej ofiar, głównie włościan, nie wydawało się niektórym w dobrym tonie. Autor pisze o swoim szoku, kiedy po raz pierwszy spojrzawszy na mapę zrozumiał, że wołyńskie ludobójstwo odbywało się nie gdzieś hen daleko na wschodzie, ale na terenach położonych blisko np. Lublina i o oburzeniu związanym z konstatacją, że Armia Krajowa nie podjęła większych działań mających mu zapobiec.

Wołyń – reż. W. Smarzowski – recenzja i ocena filmu

Może zabrzmi to dramatycznie, ale „Wołyń” to najlepsza produkcja historyczna od lat. Piszę to z pełną świadomością konsekwencji tego stwierdzenia. Nie stawia politycznych tez, nie sądzi katów, nie wychwala ofiar. Po prostu boli… i nie pozostawia miejsca na dyskusje o racjach jednych albo drugich, bo zło zawsze pozostaje złem.

Czytaj dalej...

Zychowicz pisze też o utrudniającym podjęcie działań w celu pomocy mordowanej ludności Wołynia konflikcie politycznym i osobowościowym pomiędzy dowódcą lokalnych struktur AK piłsudczykiem płk. Kazimierzem Bąbińskim i wołyńskim delegatem rządu na kraj Kazimierzem Banachem, wywodzącym się ze Stronnictwa Ludowego. Różnice pomiędzy nimi dotyczyły zarówno ewentualności uderzenia przeciw UPA, jak i stosunku do ludności ukraińskiej. W tym konflikcie autor przyznaje racje ludowcowi.

Jednocześnie, co należy stanowczo zaznaczyć, trudno pracy „Wołyń zdradzony” przypisać wymowę antyukraińską. Na kartach książki spotykamy dobrych i złych Ukraińców, dobrych i złych Niemców, dobrych i złych Polaków – Zychowicz pokazuje, że w piekle wojny i związanych z nią dylematów moralnych każda jednostka ludzka indywidualnie podejmuje decyzję, jak postąpić. Autor kreśli obraz stosunków polsko-ukraińskich na terenie Wołynia, cofając się aż do czasów monarchii austro-węgierskiej. Za ich pogorszenie obwinia rodzące się nacjonalizmy ukraiński i polski. Zychowicz, znany z nostalgii za wielokulturową Rzeczpospolitą i poglądów konserwatywnych w duchu braci Mackiewiczów po raz kolejny daje się poznać jako wróg ideologii nacjonalistycznych.

Hitler był lewakiem? - jak Piotr Zychowicz argumentuje swoją tezę

Hitler był lewakiem - takie stwierdzenie pada w ostatniej książce Piotra Zychowicza, która wywołała burzliwe reakcje wielu komentatorów. Dziś czytelnicy Histmaga mogą wyrobić sobie własne zdanie na ten temat. Czy argumentacja autora trafia wam do przekonania?

Czytaj dalej...

Obrazowi coraz bardziej wyradzającego się w dwudziestoleciu międzywojennym w duchu wzorców nazistowskich nacjonalizmu ukraińskiego towarzyszy wyliczenie błędów popełnionych przez II Rzeczpospolitą błędów w polityce wobec ludności ukraińskiej. Ukraińcy mieli w międzywojennej Polsce nikłe możliwości emancypacji politycznej i społecznej i nieraz byli traktowani jako obywatele drugiej kategorii. Autor nie ma oporów przed nakreśleniem prawdziwego, nader odrażającego, obrazu ideologii banderowskiej, ale nie wybiela też polskiej polityki narodowościowej, charakteryzującej się, już w latach dwudziestych, ale szczególnie w późnym okresie rządów sanacyjnych, daleko posuniętą krótkowzrocznością, by nie rzec wręcz głupotą.

Nawet najbardziej błędna czy wręcz niegodziwa polityka nie usprawiedliwia jednak tego, co miało miejsce na Wołyniu. Zychowicz nie ma wątpliwości, że doszło tam do zbrodni o charakterze czystki etnicznej, mającej na celu całkowitą eliminację polskiej ludności. Książka zawiera drastyczne opisy mordów dokonywanych przez UPA – autor posiłkuje się tutaj wspomnieniami osób ocalałych z rzezi – których lektura z uwagi na to, że mowa o aktach szczególnego okrucieństwa, wymaga mocnych nerwów. Zychowicz porusza też kwestię polskich akcji odwetowych. Nie owija w bawełnę i jasno stwierdza, że Polakom też zdarzyło się popełniać zbrodnie na ludności cywilnej, nie godzi się jednak na zrównywanie ich ze zbrodniami ukraińskimi. Powodem takiego stanowiska nie jest jedynie ogromna różnica w skali takich czynów. Zupełnie inna była bowiem ich istota.

Mordy dokonywane przez UPA były elementem świadomie zaplanowanej akcji mającej na celu depolonizację Wołynia. Akty polskiego odwetu miały zaś charakter właśnie odwetowy i najczęściej wynikały z niesubordynacji sprawców, polskie podziemie, za co autor oddaje mu cześć, zakazywało mordowania kobiet i dzieci i zbrodni na ludności cywilnej.

Zainteresowała Cię nasza recenzja? Zamów książkę Piotra Zychowicza – „Wołyń zdradzony, czyli jak dowództwo AK porzuciło Polaków na pastwę UPA” bezpośrednio pod tym linkiem, dzięki czemu w największym stopniu wesprzesz działalność wydawcy lub w wybranych księgarniach internetowych:

Tekst ma więcej niż jedną stronę. Przejdź do pozostałych poniżej.