„Mayflower" – okręt, dzięki któremu powstały Stany Zjednoczone
Pasażerowie okrętu „Mayflower", znani również jako Pielgrzymi lub Ojcowie Założyciele, zbudowali w Nowej Anglii kolonię Plymouth, która jest powszechnie uważana za kamień węgielny nie tylko brytyjskiej ekspansji w Nowym Świecie, ale i powstania Stanów Zjednoczonych. Żyjący do dziś potomkowie pierwszych osadników cieszą się wielkim szacunkiem w USA i są uważani za nieoficjalną „arystokrację" tego kraju.
Pielgrzymi na pokładzie „Mayflower" (aut. Robert Walter Weir, 1857, domena publiczna). Pielgrzymi byli w większości mieszkańcami wsi Scrooby w hrabstwie Nottingham. Jako członkowie założonej w 1607 roku radykalnej, purytańskiej kongregacji, za cel stawiali sobie uzyskanie całkowitej niezależności od Kościoła i Korony angielskiej. Purytanizm jest religijno-społecznym ruchem mającym swe korzenie w kalwiniźmie. Narodził się w XVI-wiecznej Anglii jako sprzeciw wobec kultywowania tradycji katolickich w Kościele anglikańskim. Głównymi założeniami purytanizmu było życie w każdym aspekcie podporządkowane zapisom Pisma Świętego oraz odrzucenie jakiejkolwiek hierarchii kościelnej. Purytańskie wspólnoty uznawały wszelkie formy rozrywki, przepychu i używek za niemoralne i godne potępienia, godna pochwały była zaś modlitwa, ciężka praca i samodzielne studiowanie Biblii.
Zobacz też:
Dążenie wspólnoty do ustanowienia autonomii spotkała się z silnym sprzeciwem władz. We wrześniu 1608 roku część separatystów uciekając przez represjami przybyła do holenderskiej Lejdy. Obca kultura i w dalszym ciągu brak pełnej samodzielności zniechęcały purytan do stałego zamieszkania w Holandii. Okazja do opuszczenia miasta nadarzyła się 12 lat później, gdy jeden z przywódców wspólnoty, William Brewster, otrzymał prawo do zasiedlenia doliny rzeki Hudson w dzisiejszym stanie Nowy Jork. W sierpniu 1620 roku cała purytańska wspólnota separatystów wypłynęła na statkach „Speedwell" i „Mayflower" z Southampton obierając kurs na Nowy Świat. Jeszcze podczas żeglugi wzdłuż wybrzeży Anglii stan techniczny „Speedwella" okazał się tak zły, że wyprawa była zmuszona zawinąc do Porthsmouth w Kornwalii. Z uwagi na zbliżający się okres niesprzyjających wiatrów na Atlantyku nie było czasu na naprawę okrętu. Pielgrzymi podjęli decyzję o kontynuowaniu podróży wyłącznie na „Mayflower" i 16 września opuścili swój ostatni europejski przystanek.
Żegluga była prowadzona w bardzo ciężkich warunkach: niewielki galeon musiał pomieścić 102 pasażerów, 30 członków załogi oraz dużą ilość zapasów, narzędzi i zwierząt hodowlanych. Wysokie fale naruszały konstrukcję okrętu i zwiększały liczbę przypadków choroby morskiej, a wdzierająca się pod pokład woda psuła żywność. Po ponad trzech tygodniach zmagań ze sztormami, 9 października, na horyzoncie dostrzeżono zarys przylądka Cod, 200 mil morskich na północ od ujścia Hudson, gdzie planowano założyć kolonię. Z uwagi na liczne mielizny oraz wyczerpanie załogi i pasażerów zdecydowano o przybiciu do położonych na północ od celu podróży brzegów Nowej Anglii.
Rekonstrukcja Mayflower w Plymouth (fot. OldPine, opublikowano na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 1.0). 11 listopada, przed zejściem na ląd, 41 mężczyzn podróżujących „Mayflower" podpisało akt zwany Mayflower Compact. W myśl umowy, osadnicy kolonii nazwanej Plymouth zgodnie z założeniami ich wyznania zrzekali się własności prywatnej i obiecywali dzielić się owocami swojej pracy z całą wspólnotą. Szlachetne w założeniach obietnice okazały się niemożliwe do spełnienia. Kolektywizm doprowadził do spadku wydajności pracy, co w połączeniu z szczególnie ostrą zimą doprowadziło do śmierci z głodu 46 osadników. Wprowadzenie własności prywatnej oraz obfite plony latem 1621 roku doprowadziły do ustabilizowania sytuacji w kolonii. Osadnicy, dysponując nadwyżką żywności, postanowili podzielić się nią z Indianami plemienia Wampaonagów, którzy pomogli osadzie przetrwać ciężką zimę. Na pamiątkę tego wydarzenia w USA i innych krajach kultury anglosaskiej w czwarty czwartek listopada obchodzi się Święto Dziękczynienia.
Przeczytaj również:
Dzięki przyjaznym stosunkom z lokalnymi plemionami Indian oraz zapasom żywności, purytańska społeczność przetrwała ostrą zimę 1622/1623 i w lipcu przyjęła 96 współwyznawców, którzy 3 lata temu zdecydowali się nie opuszczać Holandii. Pomimo wojny z plemieniem Pequotów w 1637 roku oraz mroźnych zim, kolonia rozwijała się szybko – osada zamieszkana była w roku 1623 przez 180 osób, zaś 20 lat później liczyła już ponad 2 tysiące mieszkańców. Wysoki przyrost naturalny i napływ kolejnych fal kolonistów sprawił, że w latach 90. XVII wieku kolonia składała się już z ponad 15 osad.
Pierwsze Święto Dziękczynienia w Plymouth (aut. Jennie Augusta Brownscombe, 1914, domena publiczna). Plymouth w amerykańskiej tradycji jest uznawane za początek angielskiej kolonizacji w Nowym Świecie. Jest to błędne stwierdzenie, ponieważ w momencie przybicia „Mayflower" do brzegów Nowej Anglii w Wirginii handlowa kolonia Jamestown liczyła już 1000 osób. Została ona jednak doszczętnie spalona w 1676 roku w wyniku buntu przeciwko władzy królewskiego gubernatora. Ten fakt czyni purytańskie Plymouth najstarszym istniejącym do dziś pomnikiem angielskiego osadnictwa w Ameryce.
„Mayflower" wrócił do Europy w roku 1621 i prawdopodobnie trzy lata późnej wyszedł z użytku. Jego dalsze losy są nieznane. Wierną kopię okrętu zbudowaną w latach 50. XX wieku w Anglii można dziś podziwiać w pierwszej purytańskiej kolonii w Plymouth.
Bibliografia:
- Brown Tindal George, Historia Stanów Zjednoczonych, Zysk i S-ka, Poznań 2002.
- Heinsohn Robert Jennings, Pilgrims and Puritans in 17th Century New England [w:] „Sail1620" [dostęp: 15 września 2015 roku] <[http://www.sail1620.org/Articles/pilgrims-and-puritans-in-17th-century-new-england]>.
Redakcja: Tomasz Leszkowicz
