Bitwa Warszawska i jej konsekwencje [MAPA]
Bitwa Warszawska i polskie boje w obronie niepodległości. Mapa „Odbudowa Państwa Polskiego w latach 1918-1922”, (aut. Marcin Sobiech / EXGEO Professional Map) Mapa w większej rozdzielczości
W listopadzie 1918 roku, w wyniku rozpadu ładu sprzed I wojny światowej oraz zabiegów propolskich działaczy i organizacji, udało się powołać do życia niejako „zaczyn” państwa polskiego. Kwestia przebiegu jego granic była jednak płynna, a skomplikowana sytuacja międzynarodowa i wewnętrzna zmieniały się niezwykle dynamicznie. Jasne było, że jednym z decydujących czynników będzie siła militarna odrodzonego kraju i jego zdolność do obrony własnych racji. Dawni zaborcy na wschodzie i zachodzie nie chcieli łatwo rozstać się z częścią swojego dotychczasowego terytorium. A Polacy nie byli jedynym narodem, który w związku z zakończeniem Wielkiej Wojny aspirował do suwerenności.
Niemniej, kolejne miesiące pokazały, że polska armia i społeczeństwo z tej próby wyszły generalnie zwycięsko. Trwające od 27 grudnia 1918 do 16 lutego 1919 roku Powstanie Wielkopolskie, przy wsparciu zabiegów dyplomatycznych, ustabilizowało duży odcinek granicy zachodniej. I powstanie śląskie, toczące się w okresie od 16 do 24 sierpnia 1919 roku, choć zakończone militarną klęską, stanowiło podłoże kolejnych zrywów i polityczną manifestację polskiego społeczeństwa w tym regionie. Na północy 10 lutego 1920 roku w Pucku Józef Haller, docierając na czele swojej armii do wybrzeża, dokonał aktu zaślubin z Bałtykiem. Na wschodzie polskie oddziały zajęły Wilno, Lwów, a na początku maja 1920 roku dotarły aż do Kijowa. Wydawało się, że ostateczny sukces jest na wyciągnięcie ręki.
Bitwa Warszawska - wszystko albo nic!
Jednak 26 maja 1920 roku rozpoczęła się bolszewicka kontrofensywa. Polskie oddziały stawiały opór, ale przeciwnik nie ustępował. 5 czerwca pod Samhorodkiem 1 Armia Konna Siemiona Budionnego przełamała linie Wojska Polskiego i dostała się na tyły. Aby nie dopuścić do okrążenia, 8 czerwca Naczelne Dowództwo wydało rozkaz do odwrotu z terenów Ukrainy. Mimo krwawych bojów, nie udało się skutecznie ustabilizować sytuacji. Cofające się na całym froncie oddziały polskie znalazły się z początkiem sierpnia na wysokości Warszawy. Jasne stało się, że to pod Warszawą trzeba będzie wydać bitwę siłom bolszewickim i że będzie to bitwa decydująca o losach całej wojny, a także o przyszłości Polski.
W dniach 5-6 sierpnia Sztab Generalny pod kierownictwem generała Tadeusza Rozwadowskiego opracował plan nadchodzącej bitwy. Zakładano zatrzymanie przeciwnika częścią sił na przedpolach Warszawy, jednocześnie w tajemnicy organizując silne kontruderzenie z rejonu Wieprza, które miało za zadanie oskrzydlić bolszewików od południa, odciąć im drogę odwrotu na wschód i finalnie zepchnąć na granicę pruską. Plan był ryzykowny, jednak potencjalne jego powodzenie bardzo opłacalne. Zbliżała się batalia „o wszystko”.
13 sierpnia 1920 roku rozpoczęła się Bitwa Warszawska. Silne natarcie bolszewickie, początkowo z kierunku północno-wschodniego, następnie wschodniego i południowo-wschodniego zachwiało polską obroną, jednak nie przyniosło sowietom sukcesu. Od 15 sierpnia ruszyły działania zaczepne polskich odwodów, które pozwoliły Polakom przejąć inicjatywę, a nawet nieznacznie odrzucić przeciwnika. Krwawe boje toczyły się jednak dalej, a wynik starcia nadal nie był pewny. 16 sierpnia rozpoczął się manewr znad Wieprza, który przyniósł przełamanie. 18 sierpnia Józef Piłsudski nakazał przegrupowanie i utworzenie grupy pościgowej, która miała osaczyć rozbitego przeciwnika. Choć ostatecznie nie udało się całkowicie odciąć wycofujących się wojsk bolszewickich, to jednak zwycięstwo pod Warszawą pozwoliło odwrócić losy wojny i zabezpieczyć suwerenność Polski. II i III powstanie śląskie, które rozegrały się w okresie odpowiednio 19-25 sierpnia 1920 oraz 2 maja-5 lipca 1921, dzięki sprawnym zabiegom politycznym również udało się przekuć na sukces strony polskiej.
