Dieter Schenk, Witold Kulesza „Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty” – recenzja i ocena
Dieter Schenk, Witold Kulesza „Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty” – recenzja i ocena
Autorzy recenzowanej pozycji to Dieter Schenk i prof. Witold Kulesza. Schenk do 1989 roku był dyrektorem kryminalnym w sztabie Interpolu przy Federalnym Urzędzie Kryminalnym. Od 1991 roku zajmuje się badaniami nad narodowym socjalizmem. Polskiemu czytelnikowi znany jest z biografii generalnego gubernatora Hansa Franka czy fenomenalnej Nocy morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i Holokaust w Galicji Wschodniej (praca ta otrzymała w 2012 roku nagrodę jury Konkursu Książka Historyczna Roku w kategorii „Najlepsza książka naukowa poświęcona dziejom Polski i Polaków w XX wieku”. W 2017 roku został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego. Drugi z autorów, Witold Kulesza, jest profesorem nauk prawnych, nauczycielem akademickim, a w latach 2000–2006 piastował stanowisko dyrektora Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytutu Pamięci Narodowej. W 2009 roku opublikował monografię Zbrodnia katyńska a Naród Polski.
Arthur Greiser swoją karierę polityczną rozpoczął od związania się w Gdańsku z organizacjami Stahlhelm oraz Ring der Flieger, które zrzeszały byłych żołnierzy frontowych oraz lotników Luftstreitkräfte. Coraz mocniej działał na rzecz ruchu rewizjonistycznych i antypolskich, a także wyrastała na coraz silniejszego lidera zwolenników niemieckości Wolnego Miasta Gdańska. Tym właśnie zwrócił na siebie uwagę NSDAP, która przyjęła go w swoje szeregi w 1928 roku. W 1934 roku został prezydentem Senatu, a więc nominalną głową Wolnego Miasta Gdańska, a także senator (ministrem) spraw wewnętrznych. Jego zaangażowanie w działalność partii zaowocowało powołaniem go 21 września 1939 roku na stanowisko Namiestnika Kraju Warty, które pozwoliło mu na skupienie w swoim ręku pełni władzy cywilnej. Wykorzystywał ją głównie do realizacji zbrodniczej polityki Trzeciej Rzeszy. Zawsze starał się być „wzorcowym nazistą”.
W 1945 roku został aresztowany w okolicach Salzburga przez Amerykanów, a w następnym wydany stronie polskiej. Najwyższy Trybunał Narodowy, w procesie nazywanym jednym z najważniejszych w polskim sądownictwie specjalnym, 9 lipca 1946 roku uznał go winnym zbrodni i skazał na śmierć. 21 lipca 1946 roku Arthur Greiser został powieszony na stoku poznańskiej cytadeli. Przyglądało się temu wielotysięczna publika (w tym również dzieci) która klaskała i gwizdała w dość piknikowej atmosferze. Krytyka egzekucji spowodowała, że minister sprawiedliwości zakazał kolejnych publicznych egzekucji.
Monografia Arthur Greiser. Biografia i proces namiestnika III Rzeszy w Kraju Warty składa się z dwóch części. W pierwszej, autorstwa Schenka, czytelnik zapoznaje się z rozwojem Arthura Greisera. Gdański polityk staje się „mordercą zza biurka”, który swoimi decyzjami przyczynia się do „wytępienia” część ludności polskiej oraz efektywnej likwidacji Żydów. Jego ambicja, by podległy mu okręg stał się wiodącym w całej Rzeszy, skłaniała go do korzystania z najmroczniejszych mechanizmów ustroju totalitarnego. Autor nie cofa się przed sięgnięciem w głąb umysłu Namiestnika, posiłkując się jego listami pisanymi z więzienia do żony oraz mową obronną.
W drugiej części autorstwa prof. Kuleszy możemy prześledzić cały mechanizm prawny procesu oraz działania Najwyższego Trybunału Narodowego. Jest to wyraz hołdu dla prof. Mieczysława Siewierskiego, który pełnił funkcję pierwszego prokuratora Sądu Najwyższego oraz prokuratora Najwyższego Trybunału Narodowego. Oskarżał nie tylko w procesie Greisera, ale również m. in. Alberta Forstera. Był również ofiarą okresu stalinowskiego, bowiem aresztowano go w czerwcu 1950 roku i postawiono zarzuty za działalność zawodową w okresie przed 1939 rokiem. Co ciekawe został osadzony na tym samym oddziale więzienia na Mokotowie, co wspomniany wcześniej Forster.
Niewątpliwie recenzowana pozycja jest solidnie przygotowaną monografią, która w pełnym zakresie wyczerpuje temat Namiestnika Kraju Warty oraz procesu przed Najwyższym Trybunałem Narodowym. Jednak nie sposób nie dostrzec jej wtórności (liczba cytatów na jednej stronie jest zauważalnie duża). Dość niespójny do reszty książki jest również wstęp autorstwa prof. Kuleszy. Jest to bowiem bardziej laudacja na cześć Dieter Schenka, który jest w końcu współautorem publikacji.
Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego jest jednym z tych wydawnictw akademickich, które wychodzi na zewnątrz. Tym bardziej warto sięgnąć po nową biografię Greisera.
