Marek Gałęzowski, Jerzy Kirszak – „Twórca Niepodległej. Józef Piłsudski 1867–1935” – recenzja i ocena
Marek Gałęzowski, Jerzy Kirszak – „Twórca Niepodległej. Józef Piłsudski 1867–1935” – recenzja i ocena
Marszałek Józef Piłsudski ma szczęście do publikacji na swój temat, czemu trudno się dziwić (za najważniejszych biografów Marszałka uważam Włodzimierza Suleję i Bohdana Urbankowskiego). Osoba Marszałka – mimo jego olbrzymich zasług dla naszego kraju – po dziś dzień wywołuje duże kontrowersje, ze względu na swoje wybory życiowe: dla radykalnych lewicowów jest on „zdrajcą idei socjalistycznej”, z kolei radykalni prawicowcy nie mogą zapomnieć mu „socjalistycznej przeszłości”. Szczególne silne spory wywołuje ostatni okres życia Piłsudskiego, czyli lata 1926-1935, kiedy to sprawował w Polsce rządy dyktatorskie. W tym kontekście wymienia się szczególnie „sprawę brzeską”, czyli aresztowanie i polityczny proces jego przeciwników politycznych w 1930 roku, oraz utworzenie obozu odosobnienia w Berezie Kartuskiej w 1934 roku, dla osób uznanych przez władze sanacyjne za szczególnie groźne dla bezpieczeństwa państwa, który funkcjonował do wybuchu II wojny światowej.
Jak zatem przedstawia się najnowszy album IPN na temat Piłsudskiego, autorstwa Marka Gałęzowskiego i Jerzego Kirszaka?
Przede wszystkim trzeba stwierdzić, że autorom w sposób dość przekonujący udało się rozwikłać kwestię stosunku Piłsudskiego do socjalizmu. Z jednej strony nie można zaprzeczyć, że Józef Piłsudski przez pewien okres swojego życia był socjalistą, z drugiej jednak zawsze na pierwszym miejscu stawiał walkę o niepodległość Polski. Hasła socjalistyczne były dla niego zawsze na drugim planie, mówiąc metaforycznie był „słabo wierzącym socjalistą”, jak to ujął przywoływany przez autorów Andrzej Micewski dla Piłsudskiego „Socjalizm był dlań pretekstem, a nie istotnym celem ideowym jego działalności” (s.36). Tłumaczy to dobrze proces stopniowego wycofywania się Piłsudskiego ze związków z PPS, co rozpoczęło się od 1908 roku (utworzenie Związku Walki Czynnej), a zakończyło ostatecznie w latach 1912-1913. W okresie swoich rządów w Polsce w latach 19126-1935, Piłsudski w ogóle nie podejmował żadnych działań w duchu realizacji idei socjalistycznej – nie było chociażby prób laicyzacji państwa, ani działań mających na celu realizację idei socjalistycznych na polu społeczno-ekonomicznym.
Autorzy wykazali także, że Piłsudski rzeczywiście w lutym 1914 roku, podczas odczytu w Sali Towarzystwa Geograficznego w Paryżu, przewidział przebieg I wojny światowej (Niemcy i Austro-Węgry pokonują Rosję w jej pierwszej fazie, po czym same zostają pokonane przez Wielką Brytanię i Francję). Obalają także mit, jakoby Piłsudski po odzyskaniu niepodległości w ogóle nie interesował się przebiegiem polskiej granicy zachodniej, przytaczając chociażby jego wypowiedź z dnia 1 lutego 1919 roku, że odstąpił od wysłania wojski polskich do Wielkopolski w celu pomocy walczącym tam z Niemcami powstańcom, tylko i wyłącznie na żądanie przedstawicieli państw Ententy, znajdujących się w Warszawie, którzy oznajmili mu, że „sprawa ta będzie rozwiązana przez konferencję pokojową” (s.79). Wskazują, że to właśnie wskutek niezrażania do Polski państw Ententy, niechętnych polskim działaniom na Kresach Wschodnich (w celu uzyskania poparcia tych państw dla polskich postulatów w kwestii naszej granicy zachodniej) wstrzymywał rozstrzygnięcie wojny w Ukraińcami w Galicji Wschodniej do momentu podpisania Traktatu Wersalskiego (czerwiec 1919 rok). Na podstawie listu generała Rozwadowskiego do Marszałka z 15 sierpnia 1920 roku niezbicie udowadniają także, że to Piłsudski był autorem koncepcji rozegrania Bitwy Warszawskiej z bolszewikami, a nie Rozwadowski.
Trzeba także zwrócić szczególną uwagę na reakcję Piłsudskiego na zabójstwo Gabriela Narutowicza – pierwszego prezydenta II Rzeczypospolitej. Autorzy przytaczają wypowiedź Wacława Jędrzejewicza, że śmierć Narutowicza była wielkim wstrząsem dla Piłsudskiego, z którego już się nie otrząsnął i który zmienił jego charakter (s. 97). To w tym wydarzeniu należy się dopatrywać początku utraty przez Marszałka wiary w demokrację parlamentarną, który to proces ostatecznie popchnął go do dokonania „przewrotu majowego” w 1926 roku. Także to wydarzenie (poprzedzone ostrą nagonką polityczną na zmarłego tragicznie prezydenta) doprowadziło do narastającej brutalności Piłsudskiego wobec jego przeciwników politycznych, której wyrazem był chociażby proces brzeski z 1930 roku. W książce tej jest także cała masa innych ciekawych wątków, które jednak nie zostaną już w tym miejscu omówione.
Ta bogato ilustrowana książka (zdjęcia zajmują w niej aż 367 stron, na ogólną liczbę 513) wiernie ukazuje prawdziwe oblicze Józefa Piłsudskiego – człowieka, dla którego najważniejszym celem życia była niepodległość Polski i jej dobro. Który sam o sobie mówił „ja nie jestem ani prawicy, ani lewicy”, czyli mówiąc inaczej dążącego do reprezentowania interesu całego narodu, a nie poszczególnych stronnictw politycznych. Gorąco polecam!
