Mengele: Ścigał go Mosad, pisano o nim w gazetach, a mimo to nigdy nie odpowiedział za swoje czyny

Richard Baer, Josef Mengele i Rudolf Höss w Auschwitz, 1944 (domena publiczna)

Magdalena Mikrut-Majeranek: „Spowiedź doktora Mengele. Szczera rozmowa z więźniarką z Auschwitz” to kolejna pana książka z serii „Spowiedzi” – skąd pomysł na tworzenie tego typu publikacji?

Christopher Macht: Sam pomysł na tworzenie tego typu publikacji pojawił się w mojej głowie, gdy pewnego razu uświadomiłem sobie, że chyba nikt dotychczas nie podjął się próby napisania książek tego typu, czyli np. wywiadu-rzeki z Adolfem Hitlerem. W tamtym momencie nie za bardzo rozumiałem, dlaczego nikt się na to nie porwał. Dopiero później poznałem odpowiedź - napisanie książki z cyklu „Spowiedzi”, będącej wywiadem-rzeką, poprzedza mnóstwo pracy, którą trzeba włożyć. Nie dość, że należy wnikliwie poznać życiorys bohatera, to dodatkowo trzeba zagłębić się w takie szczegóły, jak elementy dotyczące tego, jak ta postać się zachowywała, jaką miała barwę głosu, temperament, jak się ruszała, jak gestykulowała. W związku z tym nie da się napisać takiej książki w kilka miesięcy. Trzeba na to zdecydowanie więcej czasu. To są lata pracy.

M.M.: Książka utrzymana jest w konwencji wywiadu, co wydaje się dość kontrowersyjne. Fikcja literacka miesza się tu z prawdą. Czy taka beletryzowana opowieść to dobry sposób dotarcia do Czytelnika?

Ch. M.: Myślę, że najlepszą odpowiedzią jest fakt, że seria „Spowiedzi”, ze „Spowiedzią Hitlera” na czele, stała się bestsellerową serią książek. Polscy Czytelnicy pokochali ten rodzaj konwencji, co jest dla mnie ogromnym komplementem i bardzo za to dziękuję. Mam świadomość, że nie każdy ma wystarczająco czasu i ochoty, by czytać opasłe biografie na temat danej postaci. A w przypadku moich „Spowiedzi” Czytelnik nie tylko poznaje szczegółowo barwne życie bohatera, ale również ma okazję poczuć się, jakby zasiadł przy stole naprzeciwko tej osoby i przysłuchiwał się rozmowie. Rozmowie, która naprawdę mogła mieć miejsce, ponieważ wypowiedzi moich postaci są w większości oparte na faktach. Nawet, gdy Adolf Hitler rozkoszuje się swoim ulubionym ciastkiem, to nie jest to fikcja literacka, a ciekawostka, która miała odbicie w rzeczywistości.

M.M.: Bohaterem jest Josef Mengele, zwany Aniołem Śmierci. Jak zapracował sobie na ten niechlubny przydomek?

Ch. M.: Josef Mengele w Auschwitz odpowiadał za eksperymenty medyczne. Był zazwyczaj nienagannie ubrany, miał zawsze wypielęgnowane paznokcie, czyste włosy. Do tego dawał dzieciom cukierki, uśmiechał się do nich, żartował. Ale… zaraz potem zdarzało się, że właśnie to samo dziecko, które wcześniej było dokarmiane przez niego cukierkami, było wysyłane na eksperymenty medyczne. Drastyczności tych eksperymentów nie da się opisać żadnymi słowami. No bo jak inaczej nazwać pomysł na zszywanie żywych bliźniąt albo wstrzykiwanie im chorób czy kolekcjonowanie gałek ocznych? O sprawdzaniu ludzkiej wytrzymałości w ekstremalnych temperaturach z udziałem żywego człowieka nawet nie wspomnę.

M. M.: Po zakończeniu II wojny udało mu się uciec do Argentyny. Wiodąc żywot ściganego często zmieniał miejsce zamieszkania. Poszukiwany przez Mosad, zaszył się w Paragwaju, a później przeniósł się do Brazylii. Jak potoczyły się jego dalsze losy?

Ch. M.: Jego ucieczka do Argentyny, którą opisałem w swojej książce, to idealny scenariusz na film. Do dzisiaj aż trudno uwierzyć, że Mengele miał tyle szczęścia i z taką łatwością udało mu się uciec poza obszar Europy. Zresztą jego dalsze losy są również fascynujące. Ścigał go Mosad, pisano o nim w gazetach, a mimo to nigdy nie odpowiedział za swoje czyny.

M.M.: Czy uważa Pan, że faktycznie Mengele pod koniec swojego życia mógł uświadomić sobie ogrom zbrodni i żałować za swoje czyny?

Ch. M.: Myślę, że Mengele żył w przekonaniu, że jest kozłem ofiarnym. Przypuszczam, że uważał, że wszystko, co czynił, robił na rzecz Trzeciej Rzeszy. Polecenia wykonywał bez zająknięcia, liczył, że swoimi badaniami medycznymi pomoże swojej ojczyźnie. Można powiedzieć, że po wojnie jego życie było ciągłą ucieczką. Nagle ten inteligent, lekarz medycyny, musiał żyć w ciągłym strachu, w obawie o to, że ktoś go rozpozna. Wizja, w której idziesz do kawiarni napić się kawy i ciągle musisz oglądać się za siebie, musiała być wyjątkowo mocno niekomfortowa. Podobnie zresztą musiało go boleć to, że w pewnym okresie swojego życia musiał pracować na roli. To na pewno nie była jego wymarzona praca. Mało kto wie, że Mengele ze stresu podjadał swój solidny wąs. Doszło nawet do tego, że zbyt duża liczba włosów zaległa się w jego organizmie i jego życie było poważnie zagrożone.

M.M.: Do tej pory tropił pan losy największych zbrodniarzy wojennych. Czy w planach ma pan napisanie kolejnej książki z serii „Spowiedź”? Czy będzie to coś zupełnie innego?

Ch. M.: Nie ukrywam, że w planach mam przygotowanie kolejnej „Spowiedzi”. Rozpocząłem już nad nią pracę. Dostaję od polskich Czytelników bardzo dużo wiadomości. Czytam je z dużą uwagą i z ogromnymi emocjami. Właśnie takie momenty są dla mnie motywacją do dalszego pisania. I choć jest to bardzo żmudna praca, to chcę jej się podjąć, by nie zawieść Czytelników i spróbować Im przybliżyć fragment historii świata i również Polski.