Sławomir Koper – „Józef Piłsudski – człowiek i polityk” – recenzja i ocena

Zobacz też: Józef Piłsudski i przewrót majowy

Autor specjalizuje się w dziejach intymności i życia prywatnego. Na ten temat napisał m.in. „Wpływowe kobiety Drugiej Rzeczypospolitej” czy „Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej”. Rzecz jasna, tej tematyki nie mogło również zabraknąć w popularnonaukowej biografii pierwszego marszałka Polski.

Praca jest podzielona na 12 rozdziałów, opisujących koleje życia Piłsudskiego. W rozdziale pierwszym czytamy o dziecięcych i młodzieńczych latach Józefa. W kolejnym o syberyjskim zesłaniu, które w polskiej historiografii zdążyło już obrosnąć w mity. Rozdziały trzeci i czwarty zostały poświęcone niepodległościowej działalności przyszłego marszałka w ramach Polskiej Partii Socjalistycznej i PPS – Frakcji Rewolucyjnej. Piąty opisuje ostatnie lata przed pierwszą wojną światową i w czasie jej trwania, tj. działalność w Związku Walki Czynnej, organizację drużyn strzeleckich, dowodzenie Legionami i uwięzienie przez Niemców w Magdeburgu. W kolejnej części autor zajął się okresem naczelnikostwa Józefa Piłsudskiego: rokiem 1918, odbudową Polski i wojną z Rosją Radziecką. Znalazło się tam jednak miejsce także na udział Naczelnego Wodza w seansach spirytystycznych czy jego bliskie kontakty z Bolesławem Wieniawą-Długoszowskim. Rozdział siódmy obejmuje zabójstwo pierwszego prezydenta Rzeczypospolitej, Gabriela Narutowicza i „emigrację” do Sulejówka. Kolejna część to zwięzłe omówienie zamachu stanu z maja 1926 roku. Następnie autor koncentruje się na okresie budowy sanacyjnej dyktatury i jej pierwszych latach (do 1930 roku) oraz na tajemnicy romansu marszałka z doktor Eugenią Lewicką. Końcowy rozdział obejmuje ostatnie lata życia Piłsudskiego, w tym także sprawę domniemanej zażyłości polskiego dyktatora (lub jego brata Jana) z Jadwigą Burhardt.

Książka ma charakter popularnonaukowy i nie wnosi nic nowego do tematu. Dlatego też na tle innych biografii marszałka wypada dość przeciętnie. Publikacja poza niewielką bibliografią pozbawiona jest aparatu naukowego w postaci przypisów, co w moim odczuciu jest jej wadą. Natomiast język i styl są naprawdę barwne i wciągające, szczególnie że w książce umieszczono wiele anegdot z epoki.

Sławomir Koper stara się być obiektywny. Najczęściej powstrzymuje się od sądów wartościujących. Recenzowana pozycja prezentuje wysoki poziom merytoryczny, aczkolwiek pojawiło się w niej kilka drobnych błędów. Przykładowo na stronie 47 czytamy, że na II Zjeździe PPS Piłsudski został wybrany do „czteroosobowego Centralnego Komitetu Rewolucyjnego”. Jednak w PPS nie istniał taki organ, był natomiast Centralny Komitet Robotniczy. Na szczęście w dalszej części książki autor nie powiela swojego błędu.

Niewątpliwym plusem jest to, że Koper pisze o wielu mało znanych czy wręcz przemilczanych faktach. Przykładem na to może być choćby spotkanie Piłsudskiego z Żeromskim w 1909 roku, w trakcie którego ten pierwszy ogłosił, że jeśli wyjdzie mu pasjans, zostanie dyktatorem Polski. Pod względem estetycznym książka również prezentuje się bardzo dobrze. Zawiera wiele zdjęć, ma ładną, miękką oprawę ze skrzydełkami.

Podsumowując: książka Sławomira Kopra jest dobra, lecz niepozbawiona wad. Choć nie wnosi nic nowego w zakresie wiedzy na temat życiorysu marszałka Józefa Piłsudskiego, można ją z czystym sumieniem polecić początkującym adeptom historii Polski.

Redakcja: Michał Przeperski

Korekta: Bożena Pierga